Anders werken, hoe doe je dat?

"Gezondheid in plaats van ziekte"

Karolien van den Brekel is huisarts met aandachtsgebied preventie en positieve gezondheid . Samen met Mona van de Steeg, Marieke de Jong  en Matthijs Zwier van raedelijn en andere partners werkt zij samen aan het initiatief ‘de Modelwijk Leidsche Rijn. Een onderdeel daarvan is de scholing “Voer eens het andere gesprek”. Voor professionals van het medisch en sociaal domein. 

"Iedereen komt in het leven voor verschillende uitdagingen te staan. Hoe ga je om met life events, ziektes, emotionele of sociaal maatschappelijke ervaringen? De veerkracht die mensen hebben om met de uitdagingen in hun leven om te gaan, bepaalt vaak hoe gezond we ons voelen.

Als huisarts is mijn uitdaging om gezondheid als vertrekpunt te nemen. De patiënt - niet de ziekte - centraal te stellen. Dat is best lastig als je ziektegericht wordt opgeleid en het hele systeem om je heen zo is georganiseerd. Veel organisaties zeggen dat de patiënt centraal staat, maar in de praktijk handelen zij daar niet naar. Een patient journey  kan duidelijk maken dat zorgverleners te weinig vragen wat de patiënt zelf belangrijk vindt. 

De beweging van zorg en ziekte naar gezondheid en gedrag (ZZ naar GG) gaat over een gezondheidsgerichte mindset, en daar sluit ik mij bij aan. Ik wil mensen zelf tot inzicht laten komen, hoe ze gezond(er) kunnen leven. Een bredere, gezondheidsgerichte, manier van werken, waarin we gezondheid zien als een relatie tussen lichamelijke, maatschappelijke, sociale en geestelijke factoren. Als er ziektes zijn, wil ik mensen ondersteunen hier veerkrachtig mee om te gaan. Wat kunnen ze nog wel? In plaats van te kijken naar de beperkingen."

Wat is uw motivatie?
"Ik heb geluk gehad dat ik in de Leidsche Rijn Julius Gezondheidscentra werk, waar ik één dag in de week vrijgesteld ben van patiëntenzorg om aan preventie te kunnen werken. Daardoor heb ik veel ervaring op gedaan en een duidelijke visie ontwikkeld. Door verschillende innovatieve projecten heb ik steeds meer zicht gekregen wat nodig is om gezondheid in de leefomgeving van de mensen zelf te stimuleren.

Ik pas het gedachtegoed van Positieve Gezondheid  zowel op lokaal, regionaal als landelijke niveau toe. In het individuele gesprek met mijn patiënten in de praktijk, in de wijk en regionaal in de samenwerking met partners van de gezonde wijk alliantie en in stad en regio Utrecht. Voor het Instituut Positieve Gezondheid geef ik lezingen en trainingen. Zo draag ik bij aan onderbouwing en de lobby: hoe zowel medici (in opleiding) als beleidsmakers Positieve Gezondheid in de praktijk kunnen toepassen."

Welke stappen kunnen we nemen?
"We zien dat de beweging rondom Positieve Gezondheid enorm groeit. Naar mijn idee komt dat omdat het een common-sense-concept is: het sluit goed aan bij beleidsmakers, bij de mensen over wie het gaat, bij zorginstellingen, politiek en verzekeraars. We zijn bij de volgende stap aangekomen: hoe zetten we deze beweging om naar de praktijk?"

Door anders werken? 
"Op de eerste plaats, onze manier van denken en doen veranderen en gezondheidsgericht durven werken. Als huisarts heb je het enorm druk en ook de enthousiaste huisarts lacht niet altijd. Toch hoeven niet alle veranderingen veel tijd in beslag te nemen. Door professionals handvatten te geven waarmee ze gezondheidsgericht kunnen werken, verbinden ze zich gemakkelijker met het sociaal domein, en brengen we bewoners meer in hun zelfregie rol."

"Als huisarts zie je de hele dag veel mensen. Als wij - bijvoorbeeld op het gebied van leefstijl - consequent blijven signaleren, leefstijl bespreekbaar maken en wijzen op leefstijlfactoren, kost dat eigenlijk niet veel tijd. Maar vinden wij wel dat dit onze rol is?  Ik denk dat de huisarts nog steeds een gezaghebbende rol heeft voor de patiënt en uit onderzoek blijkt dat de patiënten juist van een huisarts verwachten dat we leefstijl bespreekbaar maken. Het is daarbij belangrijk expliciet te maken wat de huisarts hierin wel, maar ook wat niet zelf doet. Dat wij niet zelf met de patiënten alle programma’s doorlopen, maar dat bijvoorbeeld de buurtsportcoach dat doet. Als verschillende initiatieven goed op elkaar aansluiten, is het makkelijker en ook leuker om leefstijl bespreekbaar te maken."

Hoe voer je een ander gesprek? 

"In plaats van de vraag 'Ik heb pijn, kun je dit oplossen?’ te beantwoorden met een recept, probeer ik vragen te stellen zoals; waar komt de pijn vandaan, met welke contextfactoren is de pijn verbonden en wat kun je zelf doen om beter te worden? Ik bespreek dat vaak met de patiënt en toon begrip voor hun situatie zodat ze zelf weer overzicht krijgen. En uitzicht op een verbetering van hun situatie. 

Een ‘ander gesprek’ voeren en meer tijd voor patiënten kunnen nemen, brengt motivatie in het vak als huisarts terug. Ook patiënten blijken er tevredener mee te zijn. Dus als je vraagt hoe we die visie werkelijk kunnen maken, dan hoop ik dat we ook van verzekeraars en financierders meer tijd voor patiënten krijgen. Er is al aangetoond dat meer tijd per consult ook winst oplevert, zoals minder verwijzingen naar de tweede lijn."

"In mijn eigen praktijk valt het mij op dat ik soms niets anders doe dan patiënten motiveren om te gaan wandelen (bijvoorbeeld met een wandelgroep van de Diabetes Challenge, of zelf met een stappenteller). Zonder dat ze daar bewust mee bezig zijn, blijken suikerspiegels te verbeteren, het gewicht te dalen en/of ervaren ze meer energie. Omdat het goed voelt blijven ze wandelen, met als consequentie dat ze meer sociale contacten krijgen. Dat is precies wat ik hoop; dat mensen hun eigen gezondheid aanpakken. Ik geef alleen een duwtje de goede richting op."

Welke rol heeft raedelijn gespeeld? 

"Ik heb met raedelijn heel fijn samengewerkt in het kader van de modelwijk Leidsche Rijn (modelwijk voor gezondheid, eigen regie en zelfmanagement) in de rol van kwartiermaker. Onderdeel van de modelwijk is het scholingstraject 'Voer eens het andere gesprek'. Hier heeft raedelijn de rol van extern procesbegeleider. Dat was heel inspirerend!"

En een blik toekomst?  
"We zijn goed op weg, op weg naar een tijd waarin ook Nederland een Blue Zone  wordt. Het feit dat er een Nationaal Preventieakkoord komt, daar ben ik blij mee; dat er landelijke schijnwerpers op staan. En niet omdat het moet, maar omdat mensen een gezonder leven willen leiden. Er is al zoveel stress en onrust in de maatschappij. Stiekem denk ik dat gezondsgericht denken ons ook een beetje bescheidener kan maken. Dat we niet alleen naar elkaars grote auto´s wijzen, maar ook gewoon een keer een praatje met onze buren maken. Als we met mensen, in onze eigen leefomgeving, van kleine dingen kunnen genieten dan hebben we een gezonder en duurzamer leven. Dan ben ik blij dat ik daar een beetje aan heb bijgedragen."