Anders werken, hoe doe je dat?

"De ander echt horen"

We zitten in de binnenstad van Utrecht, aan een grote tafel met stoelen eromheen. Soms zijn hier ook groepsgesprekken of een gezamenlijk medische consult vertelt Irene Groenewegen. Irene werkt als huisarts bij Mariahoek aan de Singel. Ze heeft net een nachtdienst achter de rug maar ze kijkt opgewekt en vraagt: "ben ik bijzonder of ben ik gewoon huisarts, en doe ik waar ik goed in ben?"

"Hoe combineren we kwaliteit van zorg met wat meer lichtheid in de huisartsenzorg? Daar denk ik vaak over na. Ik ben al zes jaar huisarts in de binnenstad van Utrecht. Om eerlijk te zijn weet ik niet of ik anders werk dan andere huisartsen. Net zoals iedere huisarts lever ik de beste zorg die ik kan leveren. Ik probeer mijn taken altijd te combineren met de persoon; emoties, gedrag, lichamelijke aandoeningen. Het sociaal domein zeg maar."

De ander horen, hoe doe je dat? 
Als huisarts doe je veel consulten en daarin probeer ik mensen echt te horen en te begrijpen. Ik zie dat mensen dat waarderen. Bijvoorbeeld als ik een nachtdienst draai en er klopt een vrouw om vier uur s´ochtends aan die al drie dagen in paniek is. In plaats van me te ergeren en denken wat een onzin probeer ik vanuit de ander te denken: wat zal zij zich rot gevoeld hebben. Zo rot dat ze besloot om midden in de nacht het huis uit te gaan. Dan luister ik en stel ik de patiënt gerust. Op dat moment voel ik dat er bij de ander iets verandert.

Hoe houd je het leuk en behapbaar?

"Voor mij gaat het om de vraag: hoe houden we het licht? Voor mij is het makkelijker om naar de behoeftes van anderen te luisteren dan geërgerd te zijn. Je kunt het zien als een combinatie; hoe houden we het huisartsenvak behapbaar en  leuk? Leuk betekent voor mij dat ik oprecht geïnteresseerd blijf en daarnaast ook alert. Met behapbaar bedoel ik: hoe verliezen we de patiënt en onszelf niet in in al die drukte? Ik zoek naar die verbinding."

Wat is uw motivatie?
"Jammer genoeg krijgen we de lichtheid niet mee in onze opleiding. Veel artsen reageren primair en dat probeer ik juist niet te doen. Ik denk vaak: wat zou ik zelf graag willen? Ik ben zelf ook wel eens bezorgd om het een of ander en hoe fijn is het als iemand dat begrijpt en de tijd neemt. Dat is voor mij een voorwaarde: dat ik de ander echt wil horen. Of dat nu op bestuurlijk niveau is, of in de spreekkamer. Ik streef ernaar om de behoefte van een ander boven water te krijgen. 

Waar komt deze visie vandaan?
"Mijn broer heeft het syndroom van Down. Hij had als kind al extra zorg nodig. Hierdoor leerde ik al vroeg eigen behoeften opzij te zetten. Hoe liefdevol mijn gezin van herkomst ook is. Als je zelf niet weet wat je nodig hebt, kan je de neiging ontwikkelen om over grenzen heen te gaan. Later ben ik in aanraking gekomen met een boek; Geweldloze Communicatie  van Marshall Rosenberg. De strekking van dat boek is heel waardevol voor mij, ook in mijn werk als huisarts. Toen ik dat boek las dacht ik: als iedereen dit zou doen zou het leven echt heel anders zijn. Ik zoek nu altijd naar de behoeftes van andere mensen, dus in dit geval mijn patiënten. Zonder mijn eigen behoefte tekort te doen.

"Ik merk dat heel veel mensen allerlei emoties en gevoelens wegstoppen en daarmee (persoonlijke) contacten verbreken. Dat is niet nodig. Als je geweldloze communicatie  goed beheerst dan begrijp je de ander en jezelf. Geweldloze communicatie is een manier om jouw behoeften en mijn behoeften samen te laten lopen, zonder dat de een of de ander een offer doet voor die behoeften. Dat betekent dus ook vrij denken."

"Met het gedachtegoed van geweldloze communicatie in mijn achterhoofd, de behoefte naar lichtheid van het vak en het waarborgen van kwalitatieve zorg ben ik, samen met mijn AIOS, de diëtiste van Careijn en de diabetesverpleegkundige uit Gezondheidscentrum Binnenstad in 2016 begonnen met het opzetten van gezamenlijke medische consulten."

"We hebben alle praktijken uit de binnenstad gevraagd om hun patiënten die een nieuw bepaalde verhoogde suiker hadden, op te geven voor dit gezamenlijk medisch consult . We zitten dan met zijn allen in een ruimte en hebben een gesprek. Niet met elkaar, maar een voor een met die zorgverlener terwijl de rest luistert. Het idee achter een GMC is dat je persoonlijk de tijd krijgt om vragen te stellen maar ook van anderen en hun vragen leert, want die gaan ook over jouw ziekte. Ik ben gespreksleider en verdeel de tijd die we hebben (1,5 uur) over de aanwezigen. We doen geen onderzoeken, we hebben ook geen labuitslagen. Het is dus geen lichamelijk consult maar: wat wil jij weten over jouw aandoening?"

Wat was de rol van raedelijn?

"Raedelijn heeft mij geholpen met het daadwerkelijk uitvoeren van ideeën. Bijvoorbeeld met de GMC's. Raedelijn heeft mijn koudwatervrees weggenomen om plannen door te zetten, de support daarvan en de scholing. We zijn nu samen aan het kijken of we de GMC’s uit kunnen breiden. Als we meer consulten in de GMC-vorm kunnen gieten, zou dat veel nuttiger zijn dan patiënten individueel op gesprek laten komen en hetzelfde verhaal af te draaien. Op een normaal consult hebben patiënten maar tien minuten de tijd, of maximaal twintig minuten als ik ze een dubbel consult geef. Bij een GMC heeft de patiënt anderhalf uur toegang tot kennis omdat je ieders vragen en de antwoorden daarop hoort. Het is je soms best moeilijk voor te stellen, als niet-patiënt-zijnde, hoe waardevol dat kan zijn. Ik heb vaak feedback gekregen van patiënten, dat ze de extra tijd erg waarderen. Tijd doorbrengen met anderen in dezelfde situatie in plaats van eindeloos op het internet zoeken, is heel waardevol."

Komen er nog meer van dit soort consulten? Die vraag krijg ik altijd na een GMC. Mensen vragen naderhand ook vaak of ze nog in contact met elkaar kunnen blijven. Hierdoor weten we wat dit voor patiënten betekent.

Hoe zie jij de toekomst?

"Geweldloze communicatie vind ik belangrijk, in mijn vak en praktijk, maar ook scholing voor de stad. Ik heb al een aantal scholingen geregeld in de praktijk en wellicht zou dat uitgebreid kunnen worden naar de stad. Verder is het GMC is een beetje mijn stokpaardje geworden, dus ik zou het wel leuk vinden als we dat meer kunnen doen. Ook voor mijn eigen praktijk wil ik meer GMCs, ook voor bijvoorbeeld  hartpatiënten en mensen met diabetes. Ik geloof wel dat GMCs een mogelijkheid bieden om het vak lichter en kwalitatiever te maken, en voor patiënten een manier om zich gehoord te voelen en kennis te kunnen delen."